Trends en ontwikkelingen

Zorg en publieke gezondheid

Trends en ontwikkelingen in de reguliere zorg hebben effect op de kwaliteit en capaciteit bij opgeschaalde zorg. Om de zorg in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden is het Integraal Zorgakkoord (IZA) opgesteld. Het ROAZ Brabant heeft in dit kader in 2023 het ROAZ-regiobeeld en ROAZ-regioplan voor Brabant opgesteld. Dit plan vormt de basis om gezamenlijk richting te geven aan de noodzakelijke acties. Hiernaast is in 2023 het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) opgesteld. Hiermee willen gemeenten, GGD-en, zorgverzekeraars en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) inzetten op een gezond en actief leven voor inwoners, met een stevige sociale basis. Dit moet de zorgvraag in de toekomst dempen.

Uit het ROAZ-beeld Brabant blijkt dat er een disbalans is tussen vraag en aanbod over de volle breedte van de regionale acute zorgketen. En dat deze in de toekomst verder zal toenemen. De zorgvraag stijgt verder in de acute en langdurige zorg, door toename van het aantal kwetsbare ouderen. Maar ook de 24/7 cultuur (verwachtingen over beschikbaarheid van zorg), de toename van patiënten zonder huisarts en de GGZ-problematiek, waaronder bij jongeren, zorgen voor een toenemende vraag.

Het zorgaanbod neemt af. De komende decennia is er in algemene zin sprake van een afname van het aantal werkenden ten opzichte van de bevolking. Daarnaast is er in de zorgsector een flinke uitstroom van personeel te verwachten door pensionering. Maar ook om andere redenen verlaten zorgverleners het werkveld. In het IZA worden als aanleiding onder andere de zware werkomstandigheden en hoge werkdruk genoemd. Hiernaast neemt het mantelzorgpotentieel af. Dit alles betekent dat hetzelfde werk met minder mensen verricht moet worden. Of, als we de situatie niet veranderen, zelfs meer werk.

Zoals in het Integraal Zorgakkoord afgesproken is er binnen de ROAZ regio Brabant een regiobeeld opgesteld. Een beeld wat een weergave is van de huidige situatie in de acute zorg en de toekomstige ontwikkelingen. Op basis van dit ROAZ-regiobeeld is het ROAZ-regioplan opgesteld, waarin verschillende kansen om de disbalans te beïnvloeden voor Brabant zijn uitgewerkt. De focus ligt hierbij op het dempen van de groei van de acute zorgvraag, het efficiënter inzetten van het aanbod en het inrichten van zorgcoördinatie. Zo wordt voor het efficiënter inzetten van het personeel een aantal pilots gestart met technologie (zoals AI en monitoren op afstand). Om dit inhoudelijk vorm te geven wordt in het plan nadrukkelijk ingegaan op samenwerking en dataverzameling, monitoring en sturing. Het ROAZ-regioplan richt zich op de continuïteit van de acute keten in de reguliere situatie. De maatregelen en acties die hierin ondernomen worden, hebben ook invloed op de zorgcontinuïteit in opgeschaalde situatie. Een grote extra zorgvraag tijdens crisis, vraagt om een nog groter benodigd zorgaanbod.

Maatschappelijke ontwikkelingen en impact hiervan op de zorg

Maatschappelijke ontwikkelingen brengen nieuwe risico’s met zich mee en kunnen leiden tot meerdere soorten incidenten. Ontwikkelingen waar rekening mee wordt gehouden zijn2:

Digitalisering en informatieveiligheid

De toenemende afhankelijkheid van digitale systemen zorgt voor een grotere kwetsbaarheid van de maatschappij voor ontwrichting. Uitval van digitale systemen heeft invloed op de kwaliteit van hulpverlening en kan tot maatschappelijke problemen en onrust leiden. De verwachting is dat digitale verstoringen steeds vaker voor zullen komen. Oorzaken hiervan zijn onder meer technische mankementen, extreem weer en een toename van hybride dreiging (cyber).

Ook in de zorgsector neemt het gebruik en de afhankelijkheid van digitale systemen en medisch elektronische apparatuur steeds verder toe. Dit betekent dat deze ontwikkeling ook de zorgt raakt en kwetsbaar maakt.

Klimaatverandering/ extreem weer

Het klimaat verandert en de weersomstandigheden worden extremer en minder voorspelbaar. De regio zal vaker te maken krijgen met hitte, extreme neerslag of droogte. Extreem weer vergroot de kans op overstromingen, natuurbranden en verstoring van vitale infrastructuur. Daarnaast zijn deze ontwikkeling van invloed op de gezondheid van mensen. Zo beïnvloeden hitte en natuurbranden de luchtkwaliteit. Droogte heeft invloed op de kwaliteit en kwantiteit van het drink- en oppervlaktewater. Door hogere temperaturen kunnen ziekteverwekkers zich vestigen die eerder in ons klimaat niet konden overleven.

Klimaatverandering heeft impact op de zorg:

  • vanwege een toenemende zorgvraag door gezondheidsschade
  • vanwege impact op de bedrijfscontinuïteit door extreem weer en cascade effecten.

Maatschappelijke onrust

Door geopolitieke, economische en demografische ontwikkelingen zijn polarisatie en spanningen in de samenleving afgelopen jaren toegenomen. In de regio’s Midden- West-Brabant en Brabant-Noord was dit bijvoorbeeld terug te zien bij de diverse demonstraties en de avondklokrellen tijdens de COVID-19 crisis. Sociale media versterken de onrust en zijn een middel om openbare verstoringen sneller en beter te organiseren. Maatschappelijke onrust kan ook de zorg raken, onder andere vanwege agressie tegen zorgpersoneel.